Ο πρώτος «επιφανής Πιτυανός»: ένας ταπεινός τσοπάνης με το όνομα Γλαύκος (8πχ αιώνας)
Η αναφορά του ιστορικού Ψευδοηροδότου κατά το 2o πx αιώνα στο Πιτυός μας γνωρίζει τον πρώτο «επιφανή Πιτυανό» της ιστορίας, τον βοσκό Γλαύκο. Στηριγμένη στην περιγραφή του Ψευδοηροδότου, η πορεία του Ομήρου στη Χίο αναλύεται στα κεφάλαια 20-27 σε ένα έργο που διασώθηκε με ποικίλους τίτλους με επικρατέστερο τον «Περί της Ομήρου γενέσιος και βιοτής».
Περιπέτειες του Ομήρου στη Χίο
Η επικρατούσα εκδοχή λέει ότι ο Όμηρος αποβιβαζόμενος από την Ερυθραία στη Χίο από μια συντροφιά ψαράδων, έφτασε σε μια ακτή, ίσως στη σημερινή περιοχή της Δασκαλόπετρας, στον Βροντάδο. Κάποιοι Ομηριστές-ερευνητές όμως, τοποθετούν την αυθεντική πέτρα της διδασκαλίας του στα Κοίλα, στη λεγόμενη «Σχολειόπετρα». Αυτή η περιοχή βρίσκεται περί τα 6 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Πιτυούς, στα όρια των αχανών βοσκοτόπων του και της γειτονικής Κυδιάντας, πάνω από το αρχαίο λιμάνι Δελφίνι.
Εκεί, στον τόπο της μελλοντικής διδασκαλίας του δηλαδή, έμεινε μια νύχτα στην ακρογιαλιά και την επομένη, ανεβαίνοντας το όρος (μάλλον εννοεί το Αίπος, έστω κι αν δεν προσδιορίζεται), αφού περιπλανήθηκε έφτασε σε ένα χωριό που ονομάζεται Πιτυός. («Πορευόμενος και πλανώμενος απίκετο εις χωρίον ο Πίτυς καλέεται.».
Εκεί, καθώς κοιμόταν τη νύχτα κάτω από ένα πεύκο, έπεσε πάνω του ένα κουκουνάρι και τον ξύπνησε. Λέγεται μάλιστα πως ξαφνιασμένος και αγουροξυπνημένος, αναφώνησε:
«Ω φίλια όρη και εσείς με καταδιώκετε;» **
Συνάντηση με τον Γλαύκο
Συνεχίζοντας ο Όμηρος, περπάτησε μέσα από τα δάση κι έφτασε στη μάντρα ενός ντόπιου βοσκού, του Γλαύκου, που τον γλίτωσε από τη μανία των σκυλιών του. Ο Γλαύκος απόρησε και εντυπωσιάστηκε για το πώς αυτός ο τυφλός άνθρωπος κατάφερε να φτάσει μέχρι εκεί και ζήτησε να του εξιστορήσει τις περιπλανήσεις του. Αφού άκουσε τα παθήματα του, τον λυπήθηκε και τον φιλοξένησε στη στάνη του.
Την επομένη ο Γλαύκος πήγε στη Βολισσό και πληροφόρησε τον αφέντη του, που λεγόταν Χίος, για τον τυφλό άντρα που τόσο τον κατέπληξε. Ο άρχοντας Χίος, αν και θεώρησε ανόητο το Γλαύκο που μαζεύει και τρέφει τους ανάπηρους, δέχτηκε να δει τον ξένο. Όταν όμως συνάντησε τον Όμηρο εντυπωσιάστηκε από το λόγο και τις γνώσεις του, τον βρήκε ικανό και πολύπειρο και τον έπεισε να γίνει δάσκαλος των παιδιών του. Με τον τρόπο αυτό ο Γλαύκος συνέβαλε στο να διαμείνει ο Όμηρος στη Χίο ή να περάσει ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του στο νησί και ο τόπος να συνδεθεί με τον μεγάλο αοιδό.
Αυτά περιγράφει για τη διέλευση του Ομήρου από το Πιτυός ο εγγύτερος βιογράφος της εποχής του επικού ποιητή και το χαρακτηριστικό απόσπασμα της αναφοράς στο Πιτυός χάραξε σε μαρμάρινη στήλη, απέναντι από τον πλάτανο Μάκελο πριν χρόνια, η Εταιρεία Ομηρικών Σπουδών. Έτσι το Πιτυός είναι τμήμα του λεγόμενου «Ομηρικού ζητήματος».
Επιπρόσθετα μερικά τοπωνύμια τοποθεσιών κοντά στο Πιτυός, που παραθέτει ο Χειλάς στην μνημειώδη καταγραφή Πιτυανών τοπωνυμιών το 1989, ενισχύουν τη σχέση του χωριού με το Ομηρικό ζήτημα: Πάρη κρεμός, Άρη κρεμά κλπ. Ο ίδιος έγραψε πως η περιοχή Μαρτίνος κοντά στο χωριό είναι το σημείο όπου ο Γλαύκος συνάντησε τον Όμηρο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
* Ψευδο-Ηρόδοτος: συγγραφέας του 1ου ή 2ου μ.Χ. αιώνα (ίσως ο Ερμογένης ο Σμυρναίος ή ο Κεφαλίων ο Γεργίθιος) που χρησιμοποίησε (“δανείστηκε”) το όνομα του Ηροδότου.
* *Εικάζεται ότι από την παράφραση αυτής της Ομηρικής φράσης, (Ω φίλια όρη και εσείς με καταδιώκετε;) προέκυψε το τοπωνύμιο Φλώρι στο 17ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Χίου-Πιτυούς.
Πηγές:
- Ζαχαρού-Λουτράρη Αθηνά, Όμηρος: Χίος αοιδός, σελ 279-285, εκδ. ΑΛΦΑ-ΠΙ, Χίος 2005
- Γεώργιος Στ. Χειλάς, Πιτυός: Η ιστορία του χωριού μου, σελ 231-247
- Westermann, Βιογράφοι, Vitarum scriptores Graeci minores (1845), pp 1-20, όπως μετεγράφηκε στο: Περὶ τῆς τοῦ Ὁμήρου γενέσιος καὶ βιοτῆς