Άγιος Γεώργιος Χιοπολίτης, ο Γιώργης Τσοπάνης από το Πιτυός
Ο Άγιος Γεώργιος ο Χιοπολίτης γεννήθηκε το 1785 στο Πιτυός. Ήταν γιος του Παρασκευά και της Αγγερώς και το οικογενειακό του όνομα ήταν Γιώργος Τσοπάνης. Όταν ήταν εννέα μηνών η μητέρα του πέθανε. Σύντομα ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε και τον μεγάλωσε η θετή του μητέρα.
Σε ηλικία εννέα ετών ο πατέρας του τον έστειλε σε έναν ξυλογλύπτη που ονομάζονταν Βισετζής, για να μάθει κοντά του, την τέχνη της ξυλογλυπτικής. Ο τεχνίτης τον πήρε μαζί του στα Ψαρά και εκεί ανέλαβαν την κατασκευή του τέμπλου του ναού του Αγίου Νικολάου. Ενώ βρισκόταν στα Ψαρά, ο Γιώργος γνώρισε κάποια άλλα νεαρά αγόρια και έφυγε κρυφά από το νησί χωρίς να ειδοποιήσει το δάσκαλο του.
Μωαμεθανός στην Καβάλα
Τα αγόρια κατέληξαν στην πόλη της Καβάλας όπου, καθώς πεινούσαν, επιχείρησαν να κλέψουν καρπούζια από ένα κήπο, αλλά εντοπίστηκαν και κυνηγήθηκαν από τον ιδιοκτήτη, Τα πιο πολλά διέφυγαν πηδώντας την μάντρα του κτήματος, αλλά ο μικρός Γιώργος δεν μπορούσε και πιάστηκε και παραδόθηκε στον δικαστή της πόλης. Φοβούμενος την τιμωρία και πιεζόμενος από αυτόν, ο νεαρός Γεώργιος ασπάστηκε το Ισλάμ, του έκαναν περιτομή και τον ονόμασαν Αχμέτ. Έτσι άρχισε να εργάζεται κοντά σε Τούρκους.
Επισκέψεις και επιστροφή στη Χίο
Στο μεταξύ η οικογένειά του έχασε κάθε ίχνος του, μέχρι που μια μέρα έφτασε ένα πλοίο στη Χίο που μετέφερε καρπούζια και ο Γεώργιος, πλέον μαθητευόμενος ναυτικός, εθεάθη να κατεβαίνει από το πλοίο από έναν συγγενή που τον άκουσε να τον αποκαλούν Αχμέτ. Όταν ο συγγενής τον πλησίασε και τον ρώτησε με απορία γι’ αυτό, εκείνος έμεινε σιωπηλός, έτρεξε και ανέβηκε στο πλοίο.
Μετά από κάποιο διάστημα ο Γεώργιος θέλησε να επισκεφτεί τη Χίο και το πατρικό του σπίτι αλλά δεν κατάφερε να συναντήσει κανένα. Όλοι έλειπαν. Αργότερα, σε μια τελευταία προσπάθεια να συναντήσει τους δικούς του, επέστρεψε ντυμένος με ρούχα που υποδήλωναν την καταγωγή του και ότι είναι ορθόδοξος χριστιανός, και συνάντησε τον πατέρα του. Δήλωσε μετανοημένος που αλλαξοπίστησε και ομολόγησε την πίστη του στον Ιησού Χριστό. Ο πατέρας τον δέχτηκε με δάκρυα και τον οδήγησε στον πνευματικό της ενορίας για να εξομολογηθεί και να λάβει πνευματική καθοδήγηση.
Ο Άγιος στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας
Ο Γεώργιος έμεινε στο πατρικό σπίτι στη Χίο, αλλά ο πατέρας του φοβούμενος ότι μπορεί τιμωρηθεί όταν γίνει γνωστό ότι αρνήθηκε το μωαμεθανισμό, τον φυγάδευσε προς τις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας (το σημερινό Αϊβαλί) και τον έβαλε στη δούλεψη ενός ορθόδοξου χριστιανού αγρότη. Εκείνος σαν έμαθε την ιστορία του, για να τον προστατέψει, τον έστειλε να δουλέψει μακριά από την πόλη.
Δέκα χρόνια πέρασαν, ο Γεώργιος δούλευε και ζούσε με τους κανόνες της χριστιανικής πίστης και ένιωθε πια ασφαλής. Παρά το πέρασμα του χρόνου όμως, ο πατέρας του ακόμα ανησυχούσε για τις επιπτώσεις που μπορεί να είχε η απόφαση του παιδιού του. Για το λόγο αυτό τον παρακίνησε να φύγει και να μπαρκάρει με ένα ρωσικό πλοίο, αλλά ο Γεώργιος αρνήθηκε. Ήταν η εποχή που μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή του 1774, οι Ρώσοι είχαν αποσπάσει από τους Οθωμανούς προνόμια ναυσιπλοΐας από την Μαύρη Θάλασσα προς το Αιγαίο και την Μεσόγειο και αρκετοί Χιώτες άρχισαν να διαπρέπουν ως ναυτικοί στον εμπορικό τους στόλο.
Σύλληψη και φυλάκιση του Γεώργιου
Αντίθετα μετακόμισε στην πόλη των Κυδωνίων και έμεινε στο σπίτι μιας χριστιανής γερόντισσας που σιγά- σιγά την είχε σαν μητέρα του και της εξιστόρησε όλα όσα του συνέβησαν. Δύο χρόνια αργότερα, στα είκοσι δύο του, αρραβωνιάστηκε μια κοπέλα από τη περιοχή. Οι γονείς της αρραβωνιαστικιάς του ρώτησαν τη γερόντισσα τη γνώμη της και τι γνωρίζει για το νέο και εκείνη αλόγιστα τους τα φανέρωσε όλα. Την ιστορία την έμαθαν όλα τα μέλη της οικογένειας, με αποτέλεσμα, μια μέρα που ο Γεώργιος καυγάδισε με τον αδερφό της αρραβωνιαστικιάς του για κάποια χρηματικά ζητήματα, εκείνος να τον αναφέρει στις αρχές ως εξωμότη. Όταν οι φίλοι του Γεωργίου το άκουσαν, τον παρότρυναν να κρυφτεί και να σωθεί αλλά εκείνος αρνήθηκε.
Σύντομα έφτασαν άνδρες και συνέλαβαν τον Γιώργο και τον έφεραν ενώπιον του δικαστή. Όταν ο δικαστής ρώτησε το όνομά του, εκείνος απάντησε ότι ονομάζεται Γεώργιος και ότι με αυτό το όνομα ήθελε να πεθάνει. Αφού του έδωσε διάφορες υποσχέσεις, τον πίεσε και τον απείλησε για να αρνηθεί την πίστη του, ο δικαστής προειδοποίησε ότι αν θα διάλεγε να πεθάνει θα έπρεπε να γνωρίζει ότι θα είχε πολύ σκληρό θάνατο. Ο Γεώργιος απάντησε: «Σκότωσέ με. Δέχομαι το θάνατό μου με χαρά». Στη συνέχεια τον οδήγησαν στη φυλακή όπου έμεινε από τις 8 έως τις 25 Νοεμβρίου 1807 υπομένοντας με γενναιότητα βασανιστήρια και παραμένοντας ακλόνητος στην πίστη του. Έτσι καταδικάστηκε σε θάνατο με αποκεφαλισμό.
Μαρτύριο και θανάτωση
Στο μεταξύ, οι Χριστιανοί προσεύχονταν για τον Γεώργιο, που ήταν πολύ αγαπητός, για να πάρει δύναμη να αντέξει μέχρι το τέλος. Αυτό τον παρηγορούσε και του έδινε δύναμη. Ο Γεώργιος ευχαρίστησε τον Θεό και ζήτησε από έναν ιερέα να έρθει κοντά του. Για να γίνει αυτό εφικτό, οι Χριστιανοί της πόλης, σκάρωσαν έναν καβγά μέσα στον οποίο ενεπλάκη και ένας ιερέας με σκοπό να συλληφθεί και να κρατηθεί προσωρινά για να βρεθεί στο κελί, μαζί με τον Γεώργιο. Πράγματι ο Γεώργιος, συναντήθηκε με τον ιερέα μέσα στο κελί, του εξομολογήθηκε τις αμαρτίες του και έλαβε τη Θεία Κοινωνία.
Το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1807 έγινε ολονύκτια αγρυπνία υπέρ του του Γεωργίου από τους Έλληνες Ορθόδοξους Χριστιανούς και την επόμενη μέρα πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στην αγορά και έξω από τη φυλακή, γεγονός που ανησύχησε τους Τούρκους και έστειλαν στρατιώτες με σπαθιά να τους σκορπίσουν.
Καθ’ οδόν προς την εκτέλεση, ο Γεώργιος ζήτησε συγχώρεση από όλους τους χριστιανούς που συνάντησε στο δρόμο του και να προσευχηθούν για την ψυχή του. Ένας από αυτούς, που υπηρετούσε τον Τούρκο αγά, πρόσφερε στον Γεώργιο να ανταλλάξει τη θέση με τη δική του και να πεθάνει εκείνος για το Χριστό. Ο Γιώργος αρνήθηκε και αυτή την φορά λέγοντας: «Αρνήθηκα τον Χριστό και πεθαίνω για το όνομά Του».
Όσο κι αν συνέχισαν οι δεσμώτες του να του λένε να μετανοήσει ο Γεώργιος δήλωνε την πίστη του και φώναζε ότι θέλει να πεθάνει Χριστιανός. Στο άκουσμα αυτό, ο δήμιος τον τουφέκισε στην πλάτη και πολύ αίμα χύθηκε από την πληγή. Τον διέταξε να λυγίσει το κεφάλι του και χτύπησε τον λαιμό του με το σπαθί. Ο Γεώργιος δεν ξεψύχησε αμέσως, αλλά μετά σειρά άγριων χτυπημάτων. Μέχρι την τελευταία στιγμή συνέχιζε να προσεύχεται. Ήταν μόλις είκοσι δύο ετών.
Μετά το μαρτυρικό τέλος ο συγκεντρωμένος κόσμος ξεχύθηκε με μεγάλη θλίψη στο ζεστό κορμί του.
Γράφει χαρακτηριστικά ο Αϊβαλιώτης λογοτέχνης Φώτης Κόντογλου:
«Τότε ούλος κείνος ο κόσμος χύθηκε έξω φρενών απάνου στο ζεστό κορμί. Και άλλος σφούγγιζε το αίμα, άλλος ασπαζόταν τ’ άγιο λείψανο ή την πλάκα, άλλος ξέσκιζε ένα κομμάτι απ’ το ρούχο του, άλλος δόξαζε τον Θεό. Μάταια τα τουρκιά τους χτυπούσανε με τα ραβδιά και τους κλωτσούσανε. Ο αγάς πρόσταξε να τους βαρέσουνε στα καλά, κι οι τούρκοι βάνανε τις φωνές και πέσανε με γυμνά σπαθιά απάνου στους χριστιανούς. Οι κακόμοιροι οι χριστιανοί σκορπίσανε φωνάζοντας «Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον» κι άλλος έχασε το φανάρι του, άλλος το ραβδί του, άλλος τα παπούτσια του, άλλος το καλπάκι του…».
Οι πιστοί χριστιανοί τον έθαψαν στην έρημη βραχονησίδα Νησοπούλα, κοντά στο Αϊβαλί. Χρόνια αργότερα τα λείψανά του μεταφέρθηκαν σε εκκλησία που χτίστηκε προς τιμήν του πάνω από τον τόπο του μαρτυρίου του, στις Κυδωνιές, και τοποθετήθηκαν δεξιά από την Αγία Τράπεζα, ως μαρτυρικό λείψανο. Μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 τελούνταν μεγάλη πανήγυρις προς τιμήν του, που ήταν και παραμένει ο πολιούχος και προστάτης άγιος των απανταχού της Γης Κυδωνιατών. Σήμερα τιμάται ιδιαίτερα στη Χίο, στη Λέσβο, στη Σαντορίνη και τη Σύρο.
Το σπίτι του, ναοί και εικόνες προς τιμήν του Αγίου
Σε ένα από τα σοκάκια του Πιτυούς ο επισκέπτης θα συναντήσει το ταπεινό πατρικό του Αγίου Γεωργίου του Χιοπολίτου και παραδίπλα ένα μικρό προσκυνητάρι. Ένα μεγαλύτερο προσκυνητάρι προς τιμήν του βρίσκεται στη μέσα πλατεία του χωριού.
Στη νότια είσοδο του Πιτυούς υπάρχει μεγάλος ιερός ναός προς τιμήν του Αγίου που εγκαινιάστηκε στις 11 Αυγούστου 2001,
Εκτός Χίου
Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου του Χιοπολίτου έχει ανεγερθεί και στον Διόνυσο Αττικής και στο Άκτιο Πρεβέζης.
Ιερά λείψανα του Αγίου φυλάσσονται στην Παναγιούδα της Λέσβου και στην Ιερά Μονή του Προφήτου Ηλιού στη Σαντορίνη.
Εικόνα του Αγίου φιλοτεχνημένη το 1847, φυλάσσεται στον ιερό μητροπολιτικό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην Ερμούπολη της Σύρου, όπου ο Άγιος τιμάται ως προστάτης των αρτοποιών.
Μια από τις πιο γνωστές τοιχογραφίες του Αγίου βρίσκεται στον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Κάτω Πατησίων (οδού Αχαρνών) Αθηνών και είναι έργο του Φώτη Κόντογλου του Κυδωνιέως.
Το ασημένιο περικάλυμμα της κάρας του Αγίου βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.
Ἀπολυτίκιον (Ἦχος δ’)
Ὁ Μάρτυς Γεώργιε ξίφει τὴν κάραν τμηθείς, θεόθεν δεδόξασται, ἐν οὐρανῷ καὶ ἐν γῇ, τῆς τοῦ Χίου τὸ σέμνωμα, ἄνω γὰρ ἀφθαρσίας στέφει θείῳ ἐστέφθη, κάτω δὲ θείοις ὕμνοις, παρ’ ἀνθρώπων ὑμνεῖται αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Βιβλιογραφία
- Κόντογλου Φωτίου, Μαρτύριον του Αγίου Γεωργίου του Χιοπολίτου, «Κιβωτός», Αθήναι 1953
- Σωτηρίου Γ.Π., Ο Νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος ο Χιοπολίτης, πολιούχος Κυδωνιών, Μυτιλήνη 1955
- Χαλκιά –Στεφάνου Πόπη, Οι Άγιοι της Χίου, Εκδόσεις Επτάλοφος, Β΄ Έκδοσις, Αθήναι 2008
- https://imchiou.gr/index.php/agiografika-keimena/agiologika/9818-
- https://www.newsnowgr.com/article/1211542/i-petra-pou-martyrise-o-agios-georgios-o-xiopolitis—ap-ta-matomena-xomata-tis-m-asias-sti-geitoniki-mytilini.html?fbclid=IwAR1z9d_BicSJHwSg30A_KAKJoJzCmWN2caJdAITcXBnM1Zn2JkIVlll4F3o